سازهای ارکستر

ارکستر شامل یک رهبر ارکستر که قلب ارکستر است و گروهی از نوازندگان می‌باشد و شمار نوازندگان معمولا بین ۶۵ تا ۱۱۰ نوازنده است

در این مقاله به معرفی ارکستر و انواع آن میپردازیم

نامگذاری ارکسترها

نامگذاری هر ارکستری معمولا براساس نوع قرارگیری و تعداد سازها در آن انجام می‌شود. به طور مثال، بزرگ‌ترین نوع ارکستر، یعنی ارکستر سمفونی ، به معنی این است که در آن از کلیه گروه‌های سازی و تقریبا تمام سازهای موسیقی کلاسیک غربی مورد استفاده قرار گرفته شده‌ است.

در مقابل، در ارکسترهای کوچک‌تر، تنها بخشی از سازهای موسیقی کلاسیک وجود دارد و آن را با نام‌ها متفاوتی می‌شناسند؛ ازجمله این ارکسترها می‌توان به ارکستر مجلسی اشاره کرد که به ارکستری می‌گویند که در آن از سازهایی مثل زهیِ آرشه‌ای، سازهای بادی چوبی و سازهای کوبه‌ای و سازهای کلیدی مثل پیانو استفاده می‌شود.

برخی از عنوان‌های ارکسترها اشاره به سازهای به کار رفته یا نقش سازها در این اکستر ندارد. بعضی از نامگذاری‌ها، فقط جهت تشخیص ارکسترها مختلف در منطقه‌ای یا شهری انجام می‌شود. به طور مثال، ارکستر فیلارمونیک به طور معمول از جانب انجمن دوستداران موسیقی در هر شهر پشتیبانی مالی می‌شود. این انجمن به انجمن فیلارمونیک مشهور است.

اغلب در این ارکسترها نوازندگان خبره و چیره‌دست هر شهر فعالیت می‌کنند. البته ازنظر سازی ساختار ارکستر فیلارمونیک به صورت ارکستر بزرگ یا سمفونیک است. مثل ارکستر فیلارمونیک برلین و ارکستر فیلارمونیک لندن

تاریخچه ارکستر

گروه‌های موسیقی یا همان ارکسترها در حدود سال‌های ۱۶۰۰ به وجود آمدند. ارکستر اجرای اپرای ارفئو از ساخته‌های کلودیو مونته‌وردی را می‌توان برجسته‌ترین و بارزترین نمونه ارکسترهای پیشین دانست. همچنین ژان باپتیست لولی، آهنگساز فرانسوی در اواخر قرن ۱۷ ارکستری برای بارگاه سلطنتی ترتیب داد.

پس از آن در قرن ۱۸ آهنگسازی به نام یوهان استامیتز به همراه آهنگسازان دیگر در مکتب مانهایم که در آن زمان شناخته شده بود، اولین قدم‌ها را برای آهنگسازی‌های اولیه برای ارکستر سمفونی مدرن برداشتند. در آن ارکستر، هر موسیقی مشتکل از ۴ قطعه برای ترکیب سازهای مختلف می‌شد. از جمله:

·    بادی‌های چوبی (فلوت، ابوا و فاگوت)

·    بادی‌های برنجی (فرنچ هورن، ترومپت)

·    کوبه‌ای‌ها (۲ تیمپانی)

·    زهی (ویولن‌های اول و دوم، ویولا، ویولون سل و کنترباس)

در آن دوره همچنین ساز کلارینت در ارکستر پذیرفته شد و سازهای اصلی دوره‌های پیشین مثل هارپسیکورد، لوت و لوت باس، با گذشت زمان از یادها رفتند. پربارترین دوره ارکستر را می‌توان قرن ۱۹ دانست. در آن دوره بادی‌های چوبی از دو عدد به ۳ یا ۴ عدد رسیدند و همچنین بادی‌های برنجی گروه خود را  با ترومپت سوم، هورن سوم و چهارم و اضافه شدن ترومبون تکمیل کردند.

تاریخ ارکستر سمفونیک از دوره کلاسیک تا کنون، تغییر و تحولات زیادی را داشته و سازهای ارکستر سمفونیک همراه با  دانش ارکستراسیون رو به تکامل رفته‌اند.

سازبندی در ارکستر

در هر ارکستری با توجه به نیاز آن، سازبندی متفاوت است. چینش تابعی هر ارکستری از پارتیتور توسط آهنگساز نوشته می‌شود و در هنگام تنظیم مجدد آن تغییراتی نیز در آن اعمال می‌شود. سازبندی هر ارکستر به دسته‌های زیر تقسیم می‌شود:

·    سازهای بادی چوبی

·    سازهای بادی برنجی

·    سازهای کوبه‌ائی

·    سازهای زهی

·    سازهای کلیدی

سازبندی در ارکستر سمفونیک

در ارکستر سمفونیک ۴ گروه کر وجود دارد. سازهایی که در ارکستر سمفونیک استفاده می‌شوند، در ۳ دسته کلی قرار می‌گیرند:

ضربات: سازهایی که با ضربه زدن به آن صدا ایجاد می‌کنند.

رشته‌ها: سازهایی که با لرزش سیم‌ها صدا ایجاد می‌کنند.

بادی: سازهایی که با دمیدن به داخل آن صدا ایجاد می‌کنند. ( که خود به دو دسته برنجی و بادی چوبی تقسیم می‌شوند.)

سازبندی ارکستر موسیقی کلاسیک

دسته‌بندی کلی که طبق نوع ساز در ترکیب‌بندی یک ارکستر قرار دارند به این شکل است که رهبر ارکستر در سمت چپ، گروه ویولن‌های اول و دوم و در کنار ویولن‌ها ویولاها و در کنار آن‌ها ویولنسل‌ها هستند. قسمت جلوی ارکستر نیز در معمولا سازهای زهی وجود دارد.

در برخی از مواقع، در سمت چپ رهبر و در جلوی ویولن‌های گروه اول، سازهای تکنواز و کنسرتوها قرار دارند که با توجه به کنسرتوی موردنظر، سازهای مختلفی می‌تواند باشد. گروه سازهای بادی در ردیف بعد قرار می‌گیرند و کنترباس‌ها نیز در کنار آن‌ها هستند. در ردیف انتهایی نیز سازهای کوبه‌ای قرار می‌گیرند.

این مدل سازمان‌دهی و نظم باعث فراهم شدن یک گونه استاندارد می‌شود که به واسطه آن رهبر ارکستر از طریق اشارات قراردادی که خودش تنظیم کرده، هر گروه سازی را در زمان نواختن مطلع می‌سازد.

سازهای مهم ارکستر سمفونیک

سازهایی که در ارکستر سمفونیک غربی حضور ثابت دارند را سازهای ارکستر سمفونیک می‌گویند. هرکدام از این سازها نقش خاص خود را در ارکستر ایفا می‌کنند. نوازندگان هرکدام از این سازها نیز در محل‌های خاص بر روی سن ارکستر نشسته و ساز خود را می‌نوازند.

علاوه بر سازهایی که ذکر شد، در برخی از موارد، سازهای دیگری هم در بین سازهای ارکستر سمفونیک هستند که حضور ثابتی ندارند. علاوه بر این، در بین سازهای موجود در ارکستر، با توجه به نظر آهنگساز، بعضی از سازها در برخی آثار حضور ندارند.

در عکس زیر می‌توانید محل نشستن نوازندگان روی سن ارکستر را مشاهده کنید:

 

دسته‌بندی سازها در ارکستر

نام‌ سازها و گروه‌بندی هرکدام در زیر دسته‌بندی شده‌اند:

سازهای زهی

ویولن، ویولا، ویولنسل (چلو)، کنترباس (دابل باس)، هارپ

سازهای بادی چوبی

فلوت، فلوت پیکولو، ابوا، کرآنگله (هورن انگلیسی)، کلارینت، کلارینت باس، فاگوت (باسون) کنترفاگوت

سازهای بادی برنجی

هورن، ترومپت، ترومبون، توبا

سازهای کوبه‌ای

تیمپانی، باس درام (طبل بزرگ)، ساید درام، سنج (سیمبال)، مثلث، ماریمبا، زایلوفون، وایبرافون، بلز ارکستری (کلوکن اشپیل)

بهترین گیتاریست های تاریخ به انتخاب رولینگ استون

دنیای موسیقی همیشه شاهد ظهور پدیده هایی فوق العاده در تاریخ بوده است. افرادی که با نبوغ فوق العاده شان در تاریخ ماندگار شدند و برای همیشه در ذهن طرفداران باقی خواهد ماند. نوازندگان گیتار نمایندگان نام آشنا و فوق العاده ای در بین این نوابغ دارند، ستارگانی که سبک های مختلف موزیک از جمله، راک اند رول، جز و بلوز را برای همیشه تغییر دادند. مجله ی اینترنتی معروف رولینگ استون لیستی 100 تایی از این نوازندگان فوق العاده ارائه داده که ما دراین مقاله به معرفی 10 تای اول میپردازیم.

1-  جیمی هندریکس 

جیمز مارشال هندریکس ، زاده ی 27 نوامبر 1942 در سیاتل آمریکاست ، خواننده و نوازنده ی معروفی که بسیاری او را تاثیرگذارترین نوازنده ی گیتار الکتریک در تاریخ موسیقی  و یکی از از تحسین شده ترین موزیسین ها در قرن 20 می دانند .

او بی شک انقلابی عظیم را در موسیقی راک پدید آورد ، نوازندگی روان او مثال زدنی و بی بدیل است . موسیقی جیمی هندریکس برخاسته از جان و روح اوست و بر روح مخاطب  نیز تاثیری عمیق می گذارد .

"Little wing " یا بال کوچک را میتوان زیباترین اثر او دانست که  بسیاری معتقدند که هیچ نوازنده ای نمیتواند به مانند خود جیمی ، این قطعه را چنان عمیق و تاثیرگذار بنوازد . 

 این اسطوره ی بزرگ در سپتامبر 1970 در لندن از دنیا رفت .

2- اریک کلپتون

اریک کلپتون ، ستاره ی سبک بلوز و راک ، خواننده و ترانه سرای زاده ی بریتانیاست . سادگی خاص او در نوازندگی و سبک و انرژی خاص او مثال زدنی است . 

کلپتون در دوران  زندگی هنری خود ، یکبار به عنوان هنرمند تکنواز و دوبار با گروه های  "cream " و " yardbirds " به تالار مشاهیر راک اند رول راه یافته است .

3- جیمی پیج

جیمز پاتریک پیج ، تهیه کننده ، موزیسین و ترانه سرای انگلیسی ، از اعضای گروه های راک معروف " led zeppelin" و 

"the yardbirds" ، بی شک لایق جایگاه سوم در لیست ماست . به عنوان نوازنده ی اصلی او همیشه دقیق ترین اجرا را داشته و سلیقه ای فوق العاده  در نوازندگی اش دیده می شود . 

از برجسته ترین آثار او میتوان به " heartbreaker "  اشاره کرد که اوج هنر خود را در آن به نمایش گذاشته است . 

4- کیث ریچارد

کیث ریچارد ، موزیسین انگلیسی را با گروه معروف "the rolling stones " میشناسیم .  بدون شک اسطوره ای بزرگ در تاریخ نوازندگی  است . 

معروف ترین آهنگ ریچارد ، "happy"  به همراه رولینگ استونز است که در آن سبک زندگی بی قید و شرط خود را با بیان این جملات جشن میگیرد :

هرگز نمیخواستم مثل بابا باشم

صبح  و شب برای رئیس کار کنم .

5- جف بک

آثار جف بک را میتوان تلفیقی از نبوغ و شخصیت او دانست . این هنرمند انگلیسی عضو گروه معروف "yard birds "  را ، که در سال 1944 در ولینگتون  به دنیا آمد را میتوان به عنوان یکی از برجسته ترین نوازندگان گیتار در تاریخ  دانست ، کسی که به اعتقاد بسیاری ، مرزهای سبک بلوز را جابجا کرد !

6- بی بی کینگ

جایگاه ششم لیست ما متعلق به اسطوره ی آمریکایی بی بدیل تاریخ موسیقی ، بی بی کینگ است . 

او اولین اثر خود را در سال 1949 روانه ی بازار و بعد از آن دهه ها را صرف اجرا بر صحنه های مختلف کرد . بی بی کینگ سالانه بیش از 300 تور در جای جای دنیا برگزار میکرد . در سال 2009 موفق به کسب 15 گرمی خود شد و 6 سال بعد در سال 2015 از دنیا رفت . 

7- چاک بری

چاک بری امریکایی  ، خواننده و ترانه سرا را میتوان یکی از پیشتازان موسیقی راک اند رول دانست . از معروفترین آثار او ،

   “ no particular place to go “ ، "You never can tell “ و "johnny B.good " هستند .

دنیا این اسطوره ی بزرگ  دنیای گیتار را در سال 2017 از دست داد .

8- ادی ون هیلن

 ادی ون هیلن ، موزیسین هلندی-آمریکایی ، گیتاریست اصلی گروه راک آمریکایی ، " ون هیلن" بود.

از آثار ماندگار او میتوان به  "unchained" اشاره کرد که سبک نوازندگی خاص او  طوریست که انگار ساز دیگری به جز گیتار مینوازد  !

متاسفانه این نوازنده ی تکرار نشدنی ، در اکتبر 2020 دیده از جهان فرو بست .

9- دوین آلمن

هاوارد دوین المن ، گیتاریست راک آمریکایی ، بنیانگذار گروه "برادران آلمن " ، نوازنده ی بی رقیب اسلاید است . تام داود ، تهیه ی کننده ی موسیقی و مسئول معرفی دوین و اریک کلپتون ، دیگر اسطوره ی این لیست در یکی از خاطرات خود آورده است که :

در سال 1970 ، زمانی که گروه برادران آلمن مشغول ضبط دومین آلبوم خود بودند ، مدیر برنامه های اریک کلپتون با او تماس گرفته و از او اجازه ی ضبط در استودیو اش را میخواهد . تام این موضوع را به دوین گفته و او بسیار مشتاقانه از ایم مسئله استقبال میکند و حتی از او میخواهد که در هنگام ضبط آلبوم اریک در استودیو حضور داشته باشد . 

بعد ها این دو در اثری به نام " لایلا " ، با هم همکاری داشتند . 

10- پیت تاونزند

پیتر دنیس بلنفرد تاونزند ، گیتاریست متولد لندن ، رتبه ی دهم را در لیست ما از آن خود کرده است . این اسطوره ی نوازندگی ، از اعضای گروه معروف و تکرار نشدنی  "the who " است . 

پیتر در دوران حرفه ای خود هرگز به طور مستقل کار نکرده و به همین خاطر است که بعضی معتقدند ، بسیاری از افراد به توانایی بی نظیر او در در نوازندگی پی نبرده اند . 

از مشهورترین آثار او به همراه "the who" ، میتوان به آهنگ  بی نظیر "won't get flood again"  ، " Baba O'riley " و "let my love open the door " اشاره کرد . او اکنون 75 سال سن دارد .